इरानी सरकार समर्थित मिडियामा गत हप्ता भएका चाखलाग्दा अन्तरवार्ताहरू मध्ये एकमा मध्य पूर्वमाथि इरानको समग्र दृष्टिकोण र खासगरी इजरायलको सन्दर्भमा इरानका कस्ता रणनीति छन् भन्ने विषयमा चर्चा भयो। इरानका पूर्व कुटनीतिज्ञ हादी अफगानीसँग भएको कुराकानीमा उनले इजरायलमाथि इरानको दृष्टिकोण र केही रणनीतिहरूको खुलासा गरेका हुन्।
हादी अफगानी इरानी मिडियाका रिपोर्टहरूमा प्रायः उदृत भइरहने पात्र हुन्। उनका विचारले सत्ताको प्रतिनिधित्व मात्रै गर्दैन, यो भन्दा बढी त्यस क्षेत्रमा तेहरानको दृष्टिकोण कस्तो छ भन्ने विषयमा विश्लेषण समेत गर्ने गर्छन्। एउटा विश्लेषकको रुपमा उनले इस्लामिक रिपब्लिकको क्षेत्रीय दृष्टिकोणलाई प्रस्तुत गरेका छन्। उदाहरणका लागि उनले भर्खरै सिरिया र साउदी अरब छिट्टै मिल्न सक्ने भन्दै टर्किस–सिरियन सम्झौताका सम्भावनाहरूको प्रशंसा गरेका थिए।
आइआरजीसी(इरानी शैन्य शक्तिको एउटा शाखा)सँग नजिक मानिएको तास्निम न्युजसँगको लामो अन्तरवार्तामा इजरायजको ‘भाग्य’ बारे चर्चा गर्दा अफगानीलाई उदृत गरिएको थियो र उनलाई प्यालेस्टाइनका पछिल्ला खतराहरूको बारेमा आकलन गर्न भनिएको थियो। उनले इजरायलमा के हुन गइरहेको छ र इजरायलमाथि इरानका प्रयास के हुने छन् बारेमा भएका सहमतिहरूको खुलासा गरे।
इजरायलविरुद्ध ‘थर्ड फ्रन्ट’
प्यालेस्टाइनसँगको पछिल्लो युद्धका सन्दर्भमा इरानले केही मोर्चाबाट पछिल्ला दुई हप्तामा इजरायलमाथि आक्रमण गरेर आफ्नो शक्ति प्रदर्शन गरेको छ। इजरायल आन्तरिक रुपमा कमजोर भइरहेको इरानको विश्वास छ। अफगानीसँगको अन्तरवार्ताले इरानले आफैंलाई इजरायलविरुद्ध ‘तेस्रो मोर्चा’ को रुपमा निर्माण गरिरहेको बुझ्न सकिन्छ।
अफगानीले भनेका छन्,“जियोनिस्टहरूलाई दक्षिणी लेवनानबाट रकेटमार्फत लक्षित गरिएको थियो, र गोलान हाइटमा पनि जियोनिस्टहरू निशानामा परेका थिए। यो आक्रमण जियोनिस्ट सत्ताका लागि आश्चर्यजनक थियो।”
उनले इरानले विभिन्न प्रोक्सी तथा स्थानीय समूहहरू (जसलाई उसले रेजिस्टेन्स् एक्सिस् भन्छ) को समर्थन गरेको संकेत गर्दै यस मोर्चालाई पनि समर्थन गर्नुपर्ने बताए। उनले भने, “यसलाई पनि हामीले विस्तारै लडाइँको क्षेत्रमा प्रवेश गराउनुपर्छ।”
यहाँ ‘हामी’ भन्ने शब्दले आइआरजीसी लाई पनि बुझ्न सकिन्छ। सँगसँगै यसले अब खतरा बढ्नेछ भन्ने कुराको पनि संकेत गर्छ। उनले भनेका छन्, “अहिलेलाई यी आक्रमणहरू यमन, इराक, सिरिया र लेवनानबाटबाट गरिनेछ।” इरानले अहिले साउदीसँग सम्झौता गरेको छ, यसको मतलव अब इरानले यमनबाट इराकमा संशाधनहरू लैजान सक्छ। यो अन्तरवार्ता इरानी रणनीतिलाई बुझाउन सक्ने पहिलो आधार हुनसक्छ।
इजरायलविरुद्ध प्यालेस्टाइनी र इरानी प्रोक्सीहरूको एकता
अन्तरवार्तामा इजरायलविरुद्ध प्यालेस्टाइन र इरानीहरूको एकताका विषयमा पनि कुरा भयो, जसलाई उनीहरू “युनिटी अफ द फिल्ड” भन्छन्। इरानले कसरी इजरायलविरुद्ध बहुमोर्चाबाट युद्ध सुरु गर्ने सोच्दैछ भन्ने विषयमा जेरुसलेम पोस्टले भर्खरै रिपोटिङ् गरेको छ।
प्यालेस्टाइनलाई गाजा तथा वेस्ट व्यांक, लेवनान, सिरिया र अन्यत्रतिर यस ‘युनिटी फ्रन्ट’मा एक बनाउने इरानको ईच्छा प्रष्ट छ। “त्यसकारण, दक्षिणी लेवनान तथा सिरियाबाट मिसाइल आक्रमण गर्नु भनेको जेरुसलेमका लागि ‘युनिटी अफ द फिल्डस्’ को सुरुवाती सन्देश थियो।” उनले भने।
के इजरायल डराएको छ ?
अन्तरवार्तामा प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले इरानको कदमप्रति कसरी प्रतिक्रिया दिन्छन् भन्ने विषयमा पनि कुराकानी भयो। “रिपोर्टका अनुसार नेतान्याहु इरानविरुद्ध आम सहमति निर्माणको विरोधमा भएको आन्तरिक विभाजन र सडक प्रदर्शनलाई रोक्नका लागि इरानसँगको द्वन्द्वलाई सीमित गर्ने विषयमा परीक्षण गरिरहेका छन्। जियोनिस्ट शासनले सिरियामा इरानी सल्लाहकारहरूमाथि आक्रमण गरेको थियो भने इरानी सल्लाकारहरूलाई शहीद बनाइएको थियो। इरानले यस आक्रमणमाथि बुद्धिमत्तापूर्ण ढंगले डिल गरेको थियो, र यसविरुद्ध कुनै प्रतिक्रिया दिएको थिएन। किनकि इरान नेतान्याहुको दानवी नियतलाई लिएर राम्रोसँग सजग थियो। त्यसैले नेतान्याहुको अवस्था धेरै नै कमजोर छ र मलाई लाग्दैन कि उनी यो घटनाबाट सजिलैसँग बच्न पाउँछन्।” अफगानीले भने।
अन्तरवार्तामा अफगानीले भने, “लेवनानको दक्षिणतर्फबाट जेलरुसलेममा भएको आक्रमण र सिरियाबाट गोलन हाइटस्मा भएको आक्रमणलाई हेर्नुहोस, यी हमलामाथि जियोनिस्ट आर्मीको प्रतिक्रिया के थियो? केही इजरायली युद्धक विमानहरू उडे, केही निशाना लगाए र फर्किए। जेरुसलेम अधिकारीले दाबी गर्यो कि ‘हामी युद्ध सुरु गर्ने नियत राख्दैनौं।’….यसको अर्थ होः इजरायल कमजोर भइरहेको छ।” लेवनान र सिरियाबाट विचलित भएपछि इजरायलले गरेको प्रतिक्रियामाथिको टिप्पणी हो यो।
अमेरिका इजरायलका बारेमा सचेत छ
मध्यपूर्व क्षेत्रमा के हुँदै आएको छ भन्ने विषयमा अमेरिका जानकार रहेको कुरामा जोड दिँदै उनले अमेरिकाले मध्यपूर्वमा न्युक्लियर सवमरिन पठाएको उल्लेख गरे। आन्तरिक विरोधका बीच इजरायल कमजोर हुँदै गरेको र नेतान्याहु पुनः सत्तामा आएपछि अमेरिका – इजरायल सम्बन्धमा चिसोपन आएको उनको जिकिर छ।
“इजरायल यो क्षेत्रमा आफ्ना हितहरूको संरक्षणमा लागि परेको छ भन्ने कुरामा अमेरिका जानकार हुँदाहुँदै पनि यी दुई राष्ट्रबीचको सम्बन्ध सबैभन्दा खराब अवस्थामा पुगेको छ। जियोनिस्ट सत्ता प्रोक्सी युद्ध सुरु गर्न सक्छ, र यो क्षेत्रलाई खल्बलाउन सक्छ। नेतान्याहुसँग एउटा सामरिक समस्या रहेको अमेरिकाको भनाइ छ। अमेरिकाले इजरायलको कमजोरीलाई एउटा रणनीतिक संकटको रुपमा लिएको छ।” अफगानीले भने। तर उनको भनाइबाट इरान किन इजरायलको अवस्था कमजोर भइरहेको मान्छ भन्ने कुरा भने प्रष्ट छैन।
इजरायलका लागि प्यालेस्टाइनलाई तेहरानको समर्थन भन्दा पनि आन्तरिक विरोध नै बढी महत्वपूर्ण रहेको इरानको विश्वास छ।
रिपोर्टले इजरायलको न्यायिक सुधारमा भएको ‘जिगज्याग’ र गठबन्धनका सदस्यहरूसँग नेतान्याहुको सम्बन्धलाई नजिकबाट नियालेको छ। इजरायली अधिकारीहरूको पछिल्लो अभिव्यक्तिले भनेको छ, “इजरायल यी प्रदर्शनहरूबाट आफैंलाई नष्ट गरिरहेको छ।” संक्षेपमा भन्नुपर्दा इरानले प्यालेस्टाइनी समूहहरूका लागि गरेको समर्थनले इजरायललाई खासै असर गर्दैन, बरु आन्तरिक घरेलु समस्याले यो असफल हुन सक्छ भन्ने इरानको आकलन छ।
इरानलाई लाग्छ कि इजरायलको सुरक्षा बल मजबूद छ, तर उसलाई केवल केही समय पर्खिएर वा प्रोक्सी बलको प्रयोग गरेर मात्रै पनि कमजोर पार्न सकिन्छ भन्ने इरानको विश्वास छ।
(जेरुसलेम पोस्टबाट भावानुवाद)
