धान रोप्ने र गोड्ने बेला किसानलाई मल उपलब्ध गराउन नसकेर आलोचना भैरहेका बेला हिउँदे बालीका लागि करिब ५४ हजार टन रासायनिक मल आयात गरिएको छ। कृषि सामग्री कम्पनीले २९ हजार टन र साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसनले २५ हजार मेट्रिक टन मल आयात गरेर दुई कम्पनीका गोदाममा आइपुगेको हो।
गहुँलगायत हिउँदे बाली र तरकारीका लागि मल आयात गरिएको कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालयका प्रवक्ता हरिबहादुर केसीले बताए। ‘धान रोप्दा र गोड्दा मल अभाव भयो,’ केसीले भने, ‘हिउँदे बालीका लागि आवश्यक रासायनिक मल आइसकेको छ। केही आउने क्रममा छ।’
बंगलादेशबाट ल्याउने भनिएको मल नआउँदा मल अभाव हुने किसानको आशंका थियो। ५४ हजार मेट्रिक टन गोदाममा रहेको र आउने क्रममा रहेकाले अभाव नुहने मन्त्रालयले जनाएको छ। ‘बंगलादेशबाट मल आयो भने अर्को बालीका लागि स्टक रहन्छ,’ केसीले भने, ‘हिउँदे बालीका लागि पर्याप्त तयारी रहेको छ।’ गहुँ, आलु र तरकारीमा चाहिने जति मल दिने केसीले बताए।
हिउँदे बालीका लागि १९ हजार मेट्रिक टन डिएपी र १० हजार मेट्रिक टन पोटास मल आइपुगेको कृषि सामग्री कम्पनीले जनाएको छ। कृषि सामग्रीले भारतीय सप्लायर इन्डियन पोटास लिमिटेडमार्फत साउदी अरेबियाबाट डिएपी र बेलारुसबाट पोटास ल्याएको हो। २९ हजार टन मल गोदाममा आइपुगेको कृषि सामग्री कम्पनीका प्रवन्ध सञ्चालक नेत्रबहादुर भण्डारीले बताए। ‘थप ३० हजार मेट्रिक मे।टन युरिया दुबईस्थित स्विस सिंगापुर सप्लायरमार्फत चीनबाट खरीद गरिएको छ,’ भण्डारीले भने। मल बोकेको पानीजहाज कलकत्ता आइपुगेको उनले जानकारी दिए। थप ३० हजार मेट्रिक टन मल तीन सातामा नेपाल आइपुग्ने उनले बताए।
साल्ट ट्रेडिङले आठ हजार टन डिएपी, १७ हजार टन युरिया, तीन सय ५० टन पोटास खरिद गरेर ल्याएको कर्पोेरेसनका विभागीय प्रमुख ब्रजेशकुमार झाले बताए। झाका अनुसार ३० हजार टन युरिया र २० हजार टन डिएपी मल खरिद गरेर बाटोमा आउने क्रममा रहेको छ। ‘स्थल मार्गमा रहेको मल पनि छिट्टै आइपुग्छ,’ उनले भने।
धानमा मलको अभाव भएकाले हिउँदे बालीका लागि छोटो प्रक्रियाबाट खरिद गर्न निर्देशन दिएको मन्त्रालयका सचिव योगेन्द्रकुमार कार्कीले बताए। ‘हिउँदे बालीका लागि मल अभाव हुन नदिन कार्ययोजना बनाएर मल आयात भैरहेको छ,’ कार्कीले भने, ‘बंगलादेशबाट ल्याउने मल अब जिटुजी प्रक्रियाबाट खरिद गर्छौं।’
थप ७५ हजार मेट्रिक टन डीएपी र ५० हजार मेट्रिक टन युरिया आउने क्रममा रहेको कृषि सामग्री कम्पनीले जनाएको छ। सरकारले मलका लागि विनियोजन गरेको कूल अनुदान बजेटको ७० प्रतिशत कृषि सामग्री कम्पनी र ३० प्रतिश बजेट साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसनलाई प्रदान गर्दै आएको छ। त्यसका आधारमा ती कम्पनीले मल खरिद गर्छन्।
समयमा मल ल्याउन नसकपछि कृषि सामग्री कम्पनीले शैलुङ इन्टरप्राइजेज प्रालिसँग गरेको युरिया मलको दोस्रो ठेक्काको सम्झौता भने रद्द गरेको छ। शैलुङसँग ३० हजार टन युरिया मल आयात गर्न सम्झौता गरेको थियो। गत कात्तिक २४ गतेसम्म मल ल्याउनु पर्नेमा मल ल्याउन नसकेपछि सम्झौता तोडेको हो। कृषि सामग्रीले भदौमा पनि शैलुङ कम्पनी र होनिका कम्पनीसँगको ठेक्का रद्द गरेको थियो। ठेक्का सम्झौता तोडेर करिब १० करोड धरौटी रकम जफत गरेको थियो। उक्त कम्पनीसँगको दोस्रो ठेक्काको पनि जमानत जफत गर्ने प्रक्रियामा रहेको कम्पनीले जनाएको छ।
सम्झौता तोडेपछि ती कम्पनीबाट ल्याउने भनिएको मलका लागि कृषि सामग्रीले टेण्डर गरिसकेको छ। पहिलो पटक नेपाली कम्पनीले मल ल्याउन टेण्डर प्राप्त गरेर सम्झौता गरे पनि असफल भएका छन्। नेपाली कम्पनीले नसकेपछि विदेशी कम्पनीले सम्झौता गरेर मल आयात गरिरहेका छन्। नागरिक दैनिक
