भारत र चीनले पूर्वी लद्दाखमा लामो समयदेखि चलिरहेको सीमा तनावलाई सुल्झाउने पाँच बुँदे योजनामा सहमति जनाएको छ। यसमा सीमा व्यवस्थापनमा सबै सम्झौता र प्रोटोकलहरू पछ्याउने, शान्ति र सद्भाव कायम राख्ने र कुनै कार्यलाई बेवास्ता गर्ने कुराले गम्भीर बनाउँछ। बिहीबार दिउँसो मस्कोमा भारत र चीनका परराष्ट्र मन्त्रीहरूबीच वार्ता पछि दुवै देशले जारी गरेको विज्ञप्तिमा यो भनिएको छ।
भारतीय विदेशमन्त्री एस जयशंकर र चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङ यीले लगभग दुई घण्टा कुराकानी गरेका छन् । यी दुबै नेताहरु शंघाई सहयोग परिषदको बैठकमा भाग लिन गएका छन्।
दुई घण्टा कुराकानीमा सौहार्दपूर्ण वातावरणमा दुई परराष्ट्र मन्त्रीहरूले एक अर्कालाई आफ्नो विचार बताएका थिए। परराष्ट्र मन्त्रालयले शुक्रबार एक संयुक्त प्रेस विज्ञप्ति जारी गरी पाँच बुँदाहरूबारे छलफल गरेको थियो र दुवै मन्त्रीहरू ‘उदार र रचनात्मक’ छलफलमा सहमत भएको बताएको छ।
विज्ञप्तिमा भनिएको छ, “दुई विदेश मन्त्रीहरु सीमा क्षेत्रको वर्तमान स्थिति कुनै पनि देशको हितमा छैन।” भन्ने कुरामा सहमती भएको छ । यसैले उनीहरूले सहमति जनाए कि दुबै सीमानाका सैनिकहरूले वार्ता जारी राख्नुपर्दछ, चाँडै छुट्टिनुपर्दछ, उचित दूरी कायम गर्नुपर्दछ र तनाव कम गर्नुपर्दछ। ‘
एक संयुक्त विज्ञप्तिमा जयशंकर र वाङले भनेका छन् कि दुवै पक्षले भारत चीन सम्बन्ध विकास गर्ने सम्बन्धमा दुई देशका नेताहरूबीच सहमति निर्माणको चलिरहेको परम्पराबाट मार्गनिर्देशन खोज्नुपर्दछ र यसमा मतभेदलाई विवादमा नबनाउन भनिएको छ ।
यस छलफलमा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र चिनियाँ राष्ट्रपति शी जिनपिङबीच भएको सम्झौताको सन्दर्भ पनि राखिएको थियो। २०१८ र २०१९ मा यी दुई नेताहरूको अनौपचारिक शिखर सम्मेलनमा जोड दिइएको थियो।
भारत र चीन सीमा मामिलामा भएको सम्झौता र प्रोटोकल पछ्याइने कुरामा दुई देशका परराष्ट्र मन्त्रीहरू सहमत भएका छन।
वार्ता सुरु हुनुभन्दा अघि भारत विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता अनुराग श्रीवास्तवले भने,’भारत र चीन कूटनीतिक र सैनिक च्यानलहरू मार्फत एक अर्कासँग सम्पर्कमा छन् र समस्या समाधान गर्न कोशिस गर्दैछौं। भारत शान्तिपूर्ण तरिकाले सीमा समस्याको समाधान खोज्न प्रतिबद्ध छ।’
यो कुराकानी त्यस्तो समयमा भएको छ जब वास्तविक नियन्त्रण रेखामा तनाव चरममा छ, दुबै सेनाहरू एक अर्काको सामना गरिरहेका छन्, केहि स्थानहरूमा तिनीहरूको दूरी केवल एक-दुई सय मिटर मात्र छ।
सिमानामा युद्धको लागि तयारीहरू
चिनियाँ अधिकारी र उनीहरूको प्रचारप्रणालीले उनीहरू भारतसँग युद्द गर्न चाहँदैनन् भन्ने कुरा गरे पनि उनीहरूले भारी संख्यामा सैनिक उपकरण पठाउँदै कंट्रोल लाइनमा ठूलो संख्यामा सेना खटाए। तिब्बत र शिनजियाङका धेरै ठाउँमा चिनियाँ सेनाले युद्धका अभ्यासहरू गरिरहेका छन्। यी लडाई अभ्यासहरुमा बख्तरबन्द सवारी साधन र तोप मात्र होइन, मिसाइल, ड्रोन र बमवर्षक र लडाकू विमान पनि पर्छन्।
दुई विदेश मन्त्रीहरु बीच वार्ता सौहार्दपूर्ण वातावरणमा हुन्छ, तर हरेक पटक वाङ यी भन्छन् कि उनको सेना भारतको सीमा क्षेत्रमा छैन, आफ्नो भूमिमा छ। स्पष्ट रूपमा, उसले जनमुक्ति सेनाको फौज फिर्ता गर्न अस्वीकार गर्यो। हरेक पटक कुरा यहीं रोकिन्छ।
भारतीय सेना तयार छ
यस पटक वार्ता भइरहेको छ, चीनको सैनिकहरूले पैगोग त्सोको दक्षिणी क्षेत्रमा घुसपैठ गर्न खोज्नु भन्दा पहिले भारतका सैनिकहरूले रोके र पछि गरे। तर त्यसपश्चात स्याटेलाइट तस्बिरहरुले संकेत गर्दछ कि फेरि चिनियाँ सेनाका केही भाला भारतीय भालामा भाला र भाला जस्तो खतरनाक हतियारसहित उपस्थित छन्। वाङ यी विदेशमन्त्री हुन्, उनी चीनको स्टेट काउन्सलर, संसदको जनसभाको सदस्य र चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीका वरिष्ठ सदस्य हुन्। त्यसैले पार्टी र सरकारमा उनको कद ठूलो छ। त्यसकारण यो कुराकानीले केही नतिजा ल्याउन सक्छ भनेर आशा गरिएको छ।